تمام شاخههاي گردشگري ماجراجويانه كه در بالا عنوان شد، به نوعي در زمينه طبيعت و حتي در بعضي موارد زيرشاخه طبيعتگردي محسوب ميشود.
اما با اين وجود طبيعتگردي هم به طور مستقل، خود شامل دهها زيرشاخه از گردشگري با علايق خاص است. گستره طبيعتگردي ميتواند سرزميني به پهنه يك كشور باشد؛ مجموعه گستردهاي از منابع پراكنده، ثبت نشده و در بسياري موارد روبه قهقرا، معمولا داشتههاي طبيعتگردي در كشورهايي نظير ايران را شامل ميشود.
2 رشته كوه بلند و وسيع البرز و زاگرس در دل يك منطقه خشك و بياباني مجموعهاي از چشماندازهاي كوهستاني و جنگلي با شرايط اقليمي معتدل و حتي همراه با يخچالهاي دائمي ايجاد كردهاند. اين تنوع جغرافيايي زمينه زيست گونههاي بسيار متنوع گياهي و جانوري را در ايران فراهم كرده است. آنچنانكه ايران يكي از 5 كشور بهرهمند از تنوع زيستي كامل در جهان به شمار ميآيد. به جز آن، وجود بزرگترين درياچه جهان در شمال كشور، خط ساحلي هزار و 200 كيلومتري با خليج فارس، وجود 50 درياچه در داخل كشور كه از ميان آنها 18 درياچه در شمار پهنابهاي كنوانسيون بينالمللي رامسر قرار دارد و نيز درياچه اروميه كه يكي از 59 ذخاير زيستي كرهزمين شناخته شده است. جنگلهاي انبوه شمالغرب مازندران، آخرين بازمانده اينگونه جنگل در جهان بوده و از اين نظر جنگلهاي باستاني به شمار ميروند. در بيشتر بيابانهاي ايران مولفههاي بياباني از قبيل وزش بادها، حجم ماسههاي روان و بيشينه دما در بالاترين حد ثبت شده در مناطق بياباني جهان است، همچنين طيف متنوعي از آداب و رسوم و شيوههاي معيشتي چندهزار ساله مانند زندگي كوچ نشيني كه منطبق با شرايط اقليمي است از ديگر داشتههاي طبيعتگردي در ايران به شمار ميرود.
در واقع قرار داشتن ايران در ميان 5 كشور نخست بهرهمند از بيشترين تنوع اقليمي در جهان به معناي آن است كه در ايران زمينه براي هرگونه سرمايهگذاري اكوتوريستي فراهم است و به ويژه در قطبهاي اكوتوريستي كشور منابع مورد اتكا آنچنان در دسترس قرار دارند كه در بيشتر آنها حتي نياز به مضاعفسازي جاذبهها وجود ندارد و صرف نظر از مسائلي همچون محدوديت بازار گردشگري فرهنگي و نبود زمينه اجتماعي گسترش گردشگري تفريحي در ايران، از اين نظر نيز توان بالقوه طبيعتگردي ايران بسيار افزونتر از ديگر بخشهاي گردشگري است.
1-3- اهميت بازار طبيعتگردي:
طبيعتگردان در مقياس بينالمللي در محدوده 35 تا 54 سال قرار دارند و 80 درصد آنان داراي تحصيلات عاليه هستند، ضمن اينگه بيشتر آنها سفرهاي گروهي را ترجيح ميدهند. با توجه به اينكه بيشتر سفرهاي طبيعت به طور متوسط بين 8 تا 14 روز طول ميكشد ميتوان گفت كه طبيعتگردي طيف گستردهاي از گردشگران را براي زمان نسبتا طولاني جذب ميكند.
از سوي ديگر بايد گفت كه بررسيها در آمريكاي شمالي نشان داده است كه طبيعتگردان در هر سفر خود معادل هزار تا 1500 دلار پول صرف مخارج سفر خود ميكنند، علاوه بر آن، طبيعتگردان بينالمللي معمولا مبلغ قابل توجهي را صرف خريد سوغات و غذاهاي محلي ميكنند. در مجموع قاطعانه ميتوان گفت كه طبيعتگردان بيش از ديگر گروههاي مسافران پول خرج ميكنند.
مركز اطلاعات سياحتي آمريكا در سال 2000-اعلام كرد كه در يك مقطع 3 ساله بيش از 43 ميليون طبيعتگرد در اين كشور وجود دارد و اين نشانگر رونق طبيعتگردي اهميت جايگاه آن در اين كشور است به طوري كه دستكم 300 هزار نفر در به طور مستقيم و غيرمستقيم از اين رشته گردشگري كسب درآمد ميكنند. كشورهايي نظير كاستاريكا و هندوراس هم در قاره آمريكا اعلام كردهاند كه نزديك به 70 درصد گردشگران وروديشان را طبيعتگردان تشكيل ميدهند. در واقع سهم طبيعتگردي در بازار گردشگري بسيار قابل توجه و براي توسعه و سرمايهگذاري بسيار قابل اتكاست.
2-3- جاذبههاي طبيعتگردي در ايران:
طبيعتگردي در ايران معمولا به شاخههاي تماشاي حيات وحش، عكاسي از طبيعت، كمپينگ، دامنهپيمايي، كوهپيمايي، پيادهروي در طبيعت، بيابانگردي، شترسواري در كوير، جنگلگردي، رصد ستارگان و چند شاخه ديگر تقسيم ميشود كه به نمونههايي از آن در ذيل اشاره ميشود:
تماشاي حيات وحش: ميتوان به تور حيات وحش اشاره كرد كه برنامههايي نظير تماشاي گور ايراني در پارك ملي توران و تماشاي گوزن زرد ايراني در پارك ملي اروميه ميتواند از برنامههاي آن باشد.
تماشاي پرندگان: برنامههايي نظير تماشاي پرندگان در تالابهاي ميانكاله و بوجاق و درياچههاي بختگان و طشك و همچنين تماشاي پرندگان كويري در پارك ملي كوير و كوير مرنجاب ميتواند در برنامههاي طبيعتگردي بگنجد.
تماشاي گلها و گياهان: تماشاي سوسن چلچراغ در رودبار در اواسط خرداد و تماشاي لالههاي واژگون در در شهركرد در اواسط ارديبهشت، همچنين تماشاي جنگلهاي هيركاني در گرگان و انزلي و تماشاي دشت شقايق در دشت لار تهران در ارديبهشت.
عكاسي از طبيعت: عكاسي از كلوتهاي كوير و مناظر گرمترين كوير جهان در پاييز و زمستان، عكاسي از سواحل خليج فارس در قشم و جنگل حرا، عكاسي از جنگلهاي انبوه گيلان.
كمپينگ: كمپينگ در كنار درياچه ننور در اردبيل و يا در كلاردشت در بهار تا پاييز و همچنين در كنار درياچه تار در استان تهران.
دامنه پيمايي: در فصول بهار تا پاييز آهار، رينه و فشم در استان تهران مناسب دامنهپيمايي است و شهرستانك كرج هم در تمام فصول براي اين برنامه مناسب است.
كوهپيمايي: آبنيك و ورجين و بندعيش در استان تهران و همچنين الوند در همدان از مكانهاي مناسب كوهپيمايي است.
گردشگري دريايي: بازديد از سواحل مرجاني خليج فارس، سفر باكشتي و لنج بين بنادر خليج فارس، تماشاي دلفينها در قشم و كيش و تماشاي لاكپشتها در قشم و سواري با قايق كفشيشهاي در قشم و كيش.
پيادهروي در طبيعت: كندر در نزديكي واريش و اسالم خلخال در فصول بهار تا پاييز و طارم زنجان در فصل بهار، همچنين قصربهرام در ورامين ميتواند از برنامههاي مناسب پيادهروي باشد.
مكاشفه طبيعت: امكان بركزاري چنين سفرهايي در اطراف تمام شهرهاي كشور وجود دارد اما به نمونههايي اشاره ميشود. پارك ملي خجير و سرخهحصار در استان تهران و جنگلهاي گلستان و ديلمان كه عموما در فصول بهار تا پاييز مناسب سفر است.
شترسواري در كوير: كوير مصر در اطراف سمنان، روستاي حلوان طبس، نائين و كوير مرنجاب مكانهاي مناسب اين برنامه است.
تماشاي مناظر طبيعي: جنگلهاي ارسباران و كليبر، كوير مرنجاب، قلعه الموت و درياچه اوان و تالاب انزلي از شاخصترين نمونههاي جذاب براي برگزاري سفرهاي تماشاي مناظر طبيعي است.
بيابانگردي: از قصر بهرام تا كاروانسراي مرنجاب در بهار و پاييز و زمستان، كوير شهداد در نزديكي كرمان در زمستان و كوير مرنجاب در پاييز و زمستان مناسب بركزاري است.
رصد ستارگان: روستاي رحق در نزديكي قم، كاروانسراي دهنمك در نزديكي گرمسار و كاروانسراهاي مرنجاب و قصر بهرام امكان بركزاري دارد.
جنگلگردي: زنجان تا ماسوله، شاهرود تا ساري و الموت به كلاردشت مسيرهاي 4 روزه مناسبي است.
شايان ذكر است كه تقريبا در تمام اين سفرها جاذبههاي حاشيهاي بسياري به خصوص در حوزه ميراثفرهنگي، صنايعدستي و مردمشناسي وجود دارد كه امكان غنيتر شدن سفرها را فراهم ميكند.
منبع: سیاحت و سفر